წინა კვირას ფსიქოლოგმა მითხრა რომ ძალიან ღრმა დეპრესია მაქვს და ამ სიტუაციიდან ჩემით (ანუ მედიკამენტების ჩარევის გარეშე) ვერ გამოვალ. ეგეც ვცადე. 2 დღე ვსვი გამოწერილი წამლები და ისე გამთიშა, აღარასდროს გავეკარები, რამენაირად ისევ ჩემით უნდა გამოვიდე. ფილმებს თითქმის ვეღარ ვუყურებ, ვეღარც ვწერ, უკვე დიდი ხანია, ბოლო ტექსტზე მუშაობა დაახლოებით ერთი წლის წინ დავიწყე, აგვისტოში. იმ პერიოდში კვენტინ ტარანტინოს ფილმებში რაღაც დეტალი აღმოვაჩინე, რომელმაც ჩემი წარმოსახვა გახსნა და ძალიან საინტერესო კვლევა-ექსპერიმენტში ჩამითრია. კერძოდ, „საძულველ რვიანში“ ჭამის სცენისას ჯამში საჭმელს ფეთხუმად ასხამენ და ზამთრისა და უწყლო გარემოს პირობებში ზედმეტად ირაციონალურად სვრიან მაგიდასა და ჭურჭელს. ყურებისას პრეტენზია მიჩნდება, რატომ სვრიან ასე? მერეც ხომ დასჭირდებათ? მაგრამ აგრძელებ ყურებას და ისეთი აპოკალიპსი ტრიალდება, ქაოსში ინთქმება შენი მაგიდაც, ჭურჭელიც, მთელი ტავერნაცა და მაჯებდასვრილი პერსონაჟებიც. თითქოს ავტორი თამაშობს მინიშნებებით და ირაციონალურად ამოქმედებს პერსონაჟებს მაშინ, როცა იცის, რომ ისეთი რამ გველის წინ, რაც აზრს უკარგავს რაციონალურ ქმედებას. თუ მაინც უნდა განადგურდეს ის მაგიდა და არავის დასჭრიდება, მაშინ რა აზრი აქვს მის კოპწიად მოვლას? იდენტური რამ აღმოვაჩინე „მოკალი ბილი ნაწ. 2“-ის ბადის მკვლელობის სცენაში, სადაც ბადი ასევე ირაციონალური სიფეთხუმით ასხამს კოქტეილს ჭიქაში, მაგრამ აგრძელებ ყურებას და ისეთი ბრძოლა გაჩაღდება და ისევ ისეთი აპოკალიპტური ქაოსი დატრიალდება, რაც აზრს უკარგავს ჭიქისა თუ მაგიდის სისუფთავეზე ზრუნვას. დიდი ხანია ვფიქრობ, რომ ამ ეპიზოდების სახით საქმე გვაქვს ამბის მოყოლის (storytelling) გამიზნულ ან შესაძლოა გაუცნობიერებელ ტექნიკასთან, რომლის ფართე კვლევასაც შესაძლოა სამაგისტრო თეზისიც დავუთმო, როცა კარგად გავხდები. მანამ კი ამ პროცესს ჩავეჭიდები, როცა როგორც იქნა ფილმმა თავი მაყურებინა, გამოიწვია და როგორც იქნა წერაც მომანდომა, ისე რომ შიშისა და სიბრალულის ნაცვლად სიძულვილით განმწმინდა.
ვისაც გოგი გვახარიას საგანი „შესავალი კინოაზროვნებაში“ გაუვლია, ეცოდინება, რომ მას კინოაზროვნებაში”ერთი საუცხოო დავალება აქვს: უნდა ამოვირჩიოთ რომელიმე წელი, გამოვიკვლიოთ იმ წლის მთავარი პოლიტიკური, კულტურული, ზოგადად მასშტაბური მოვლენები და შევადაროთ რომელიმე იმავე წელს გამოსულ ფილმს, კინოხელოვნების თანამედროვეობასთან კავშირების საკვლევად და ერთგვარი კონკრეტული წლის „სულის“ გასაანალიზებლად. მახსოვს, მე 1968 წელი ავირჩიე და საშინელი მომავლის მოლოდინით გაჯერებულ იმ პერიოდის ამერიკასთან, რაც მარტინ ლუთერ კინგის, რობერტ კენედის მკვლელობებითა და სხვა “ტურბულენტური” მოვლენებით შეიქმნა, რომან პოლანსკის „როზმარის ჩვილი“ დავაკავშირე. თითქოს ყველაფერი დალაგდა და კინოს შეფასების კრიტერიუმიც გამოიკვეთა, რამდენად ასახავს იმ პერიოდის სულისკვეთებას, როდესაც ფილმი შეიქმნა? „როზმარის ჩვილი“ ნამდვილად დიდებული ნამუშევარია ამ კუთხითაც, თუმცა არსებობს ერთი საფრთხე, რომელიც ასეთმა მიდგომამ შეიძლება წარმოშვას – ვიწრო ფოკუსი და მსოფლიო მოვლენების ვიწრო ფილტრში გატარება. მაგალითად, იმავე წელს მოხდა აპოლო 8-ის მთვარეზე გამგზავრება, ენდი უორჰოლი გამოფენებს მართავდა, ვიეტნამის ომში ბრძოლაზე უარის თქმის გამო დისკვალიფიცირებული მუჰამედ ალი (კასიუს კლეი) დეზერტირობის ბრალდებისთვის პატიმრობისგან თავის არიდებას ცდილობდა, მასობრივად მიმდინარეობდა სტუდენტური პროტესტები და ეს პერიოდი, ცხადია, ჰიპების გარეშე წარმოუდგენელია. არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ რომელიმე ფილმის განხილვისას მხოლოდ ის მოვლენები კი არ არის მნიშვნელოვანი რაც მასში მოხვდა, არამედ ისინიც, რაც ვერ მოხვდა. ეს ყველაფერი კარგიცაა, რადგან სამყაროს მრავალფეროვნებაზე მიუთითებს და შეგვახსენებს, რომ არამარტო დღეს, ყოველთვის მიმდინარეობდა მრავალფეროვანი, ერთმანეთთან დაუკავშირებელი და ხშირად ალოგიკური პროცესები და ფილმებში აღწერილი სამყარო შეიძლება გამადიდებელი შუშით ნაჩვენებ რომელიმე მოვლენას ასახავდეს, მაგრამ ვერ იქნება და არც უნდა იყოს წლის ქრონიკა.
ამ მხრივ ტარანტინოს ბოლო და ჰარვი ვაინსტაინის პროდიუსერობის გარეშე გადაღებული პირველი ფილმი ნამდვილი საბადოა. მილიონები დაიხარჯა ჰოლივუდის უბნების გადასაკეთებლად და იმ სურნელისა და აურის დასაბრუნებლად, რაც რეჟისორის ბავშვობას ახლდა და რითაც მთელ სამყაროს გაგვიცოცხლა 1969 წელი (იმაზე გაცილებით უკეთ, ვიდრე ეს ალფონსო კუარონმა გააკეთა „რომაში“), ისეთი საფუძვლიანი კვლევით, რომ გვახარიას დავალებაში მომავალ წელს ბავშვებს “შპარგალკად” გამოადგებათ. ფილმზე ბევრი კარგი და კრიტიკულიც დაიწერა, ბევრსაც დაწერენ და რადგან სხვებიც წერენ, მოდი, ფილმის დეტალებზე, მხატვრულ ან ტექნიკურ მხარეზე, მსახიობების შესრულებასა და სხვა ასპექტებზე მათ წერონ, მე კი იმაზე გავამახვილებ ყურადღებას, რაც ჩემთან ასე ახლოა, ასე კარგად გავიგე და წერაც სწორედ მან დამაწყებინა (არ გავამხელ, სტატიის თავში აღწერილი ტექნიკა ამ ფილმშიც შემხვდა თუ არა. თქვენით ეძებეთ).
ჰიპებს ვერ ვიტან. ვერ ვიტან 60-იან წლებს იმიტომ, რომ ჰიპების პერიოდია და ჰიპებს ვერ ვიტან. ვერ ვიტან მათ კულტურას, ვერც ფილოსოფიას და ვერც ცხოვრების წესს, ხელოვნების ნაწარმოებებზე აღარ ვლაპარაკობ. ერთხელ სადღაც მოვისმინე, რომ ტომ უეითსი და ლეონარდ კოენი ისე გაიზარდნენ, რომ ჰიპ-კულტურასთან გადაკვეთა არ ჰქონიათ, თითქოს გვერდი აუარეს ამ მოვლენებს და ალტერნატიული ხაზი შექმნეს. ეს ორი არტისტი ჩემი საყვარელი მომღერლები არიან. დიდი ხანია, გულში ვინახავ ასეთ ზიზღს ამ კულტურისა და ხალხის მიმართ, გამჟღავნებითაც მხოლოდ ჩუმად ვამხელ ჩემს ნეგატივს, რადგან საზოგადოდ სხვანაირადაა მიღებული… მაგრამ გამოჩნდა კაცი, რომელსაც ჩემსავით და შესაძლოა ჩემზე მეტადაც სძულებია ჰიპები და გადაიღო ფილმი, სადაც მთელ ამ კომუნას (ქომიუნითი) პატივი აჰყარა.
ზოგადად ხომ ვიცით, რომ ტარანტინოს ისტორიის შეცვლა უყვარს და ალბათ, ახლა ისეთ ასაკში შევიდა, როცა საკუთარი(ბავშვობის პერიოდის) ისტორიის შეცვლა ან მისი აზრით, გამოსწორება დაიწყო. რომლის პირველი მაგალითი ბრიუს ლის კერპის დამსხვრევის მცდელობა და უპატივისმცემლობა იყო, განსაკუთრებით ზემოთხსენებული კასიუს კლეის საპირწონედ. ფილმის გამოსვლიდან უკვე რამდენიმე ადამიანმა უსაყვედურა რეჟისორს აზიელი მებრძოლის, სუბკულტურის მეფის და „მოკალი ბილის“ ყვითელი კიმონოს პირველი მფლობელის უღირსად წარმოჩენისთვის, რაც შეიძლება უსიამოვნო იყოს, მაგრამ ავტორს აქვს უფლება მსგავსი რამეები აკეთოს. მუჰამედ ალისთან მისი დაპირისპირება არაა მხოლოდ ორი მებრძოლის შედარება, ესაა კულტურების შედარებაც და როგორც ჩანს, დღევანდელ ტარანტინოს ბრიუს ლისთან ის პრობლემები აქვს, რაც სცენებში გადმოსცა. მან ცოლისმკვლელ კასკადიორს აბეგვინა ამხელა საბრძოლო და საკულტო ფიგურა.
აი, ჰიპების მიმართ კი უფრო დაუნდობელი იყო და ფილმის ყურებისას მიკვირდა კიდეც, საიდან ამხელა სიძულვილი, საიდან ამხელა ბოღმა, რა დაუშავეს ასეთი ახალგაზრდა კვენტინს ან რა იდეოლოგიური შეუთავსებლობა ჰქონდა ამ კომუნასთან, რომ ასე შეიძულა? ვეცადე და ვერანაირად ვერ შევძელი დამეჯერებინა, რომ ამხელა ნეგატივი მხოლოდ შერონ ტეიტის მკვლელობით შეიძლებოდა ყოფილიყო დაგროვებული. კანის პრემიერის შემდგომ ინტერვიუშიც კი ახსენა, როგორ ამოუცნობ ფენომენად მიაჩნია კულტისა და მისი ბრმა მიმდევრების გაჩენა. მაგრამ, ყოველ ჯერზე, განსაკუთრებით ბოლო მკვლელობის სცენებში, ფილმის პროტაგონისტები მენსონის ოჯახის წევრებს სულ განზოგადებულად „ნაბიჭვარი ჰიპებით“ მიმართავენ, თითქოს მათი – პერსონაჟებისა და რეჟისორის ბრუტალურობა მთელ ჰიპ-კომუნას მიემართება და არა მხოლოდ მკვლელ ჰიპებს. შევეცდები, გავიხსენო ყველა დეტალი, რითიც ჰიპების დაკნინება და პატივის აყრა ხდება: თავდაპირველად, ვხედავთ გოგონებს, რომლებიც უკანასკნელი მათხოვრებივით იქექებიან ნაგვის ურნებში. გოგონა, რომელიც ქუჩაში შემხვედრს კერავს და სექსს სთხოვს, 18 წლისაც არაა. საერთო საცხოვრებელში ვერაფერს ნახავთ სიბინძურის გარდა – დაუბანლობა, არაჰიგიენურობა. ისეთი რამეებია, რაც პერსონაჟების დასახასიათებლად უკვე მხატვრული სიმბოლოა და მაშინაც კი, თუ ავტორი მხოლოდ რეალობას აღწერს (რომ ჰიპები ვთქვათ ნაგავში ცხოვრობდნენ), მაყურებელში ეს სიმბოლოები და კოდები თავისით აქტიურდება და უკვე ნეგატივს აჩენს. ამას არ სჯერდება ტარანტინო და არაერთ ადგილას თავისი ოსტატური დიალოგებით ჰიპების გონებრივ ჩამორჩენილობასა და უტვინოობასაც გვიხატავს. ისინი თითქოს ფილოსოფიას ამოფარებული აზროვნებაშეზღუდული დაკომპლექსებული ადამიანები არიან, რომლებიც მცირე სიმამაცით საბურავს გაგიხვრეტენ, მაგრამ შეგიძლია ისე დააჩმორო, რომ ისევ მას გამოაცვლევინო და ცხვირ-პირიც მიუნგრიო. ისინი არიან მკვლელები, და რაც ტარანტინოს სამყაროში მკვლელზე უარესია (ვინაიდან მკვლელი ყველა შეიძლება იყოს, კარგიც კლავს და ცუდიც), ისინი მხდალები და მოღალატებიი არიან – მკვლელობის წინ ერთი გოგონა თანამზრახველებს მოუტყდებათ. ფილმის მთელი მეორე ნაწილის განმავლობაში, როცა უკვე აქტიურად შემოდიან ჰიპები სიუჟეტში, რეჟისორი გამონაკლისის გარეშე ყველა სცენაში ისე ცდილობს მათ დაკნინებას, ლაფში ამოსვრას და მაყურებლისთვის მათ შეძულებას, რომ ვაცნობიერებთ, უკვე ჩვენც გვძულს „ნაბიჭვარი ჰიპები“ და როცა ფილმის ფინალში ბრუტალურ და წამებით სიკვდილს ვხედავთ, არათუ არ გვებრალებიან, გვიხარია კიდეც მათი დამსახურებული სასჯელი. ჩვენი ნაგროვები სიძულვილი, ბოღმა და ადგილის მიჩენის შინაგანი ქენჯნა დამნაშავეებზე გულის მოოხებით ამოინთხევა, ვიცლებით ამხელა ძალისგან და მერე უკვე განწმენდილები ჩვენცა და ფილმის გმირებიც, ყველა ერთად ვხვდებით ბედნიერ დასასრულს.
ალბათ, სხვა ვერავინ შეძლებდა ასეთ შურისძიებას, ვერც მე და მაშინაც კი, როცა ტექსტი ბოლოში გამყავს და დასასრულის წინადადება უნდა მოვკემსო, ვერ ვწვყვეტ არგუმენტებს დამოკიდებულების გამოსახატავად: საყოველთაოდ გავრცელებულია ერთი ბანალური დრამატურგიული სქემა – ინდივიდი ბრბოს წინააღმდეგ, უმცირესობა უმრავლესობის წინააღმდეგ, სადაც ინდივიდი ყოველთვის დადებითი გამოჩნდება ხოლმე და ბრბო უარყოფითი. ვინც ჰიპების პერიოდში ცოტათი მაინც არის ჩახედული, ეცოდინება, რომ გაბურძგნული, დაუბანელი და ოჯახს მოწყვეტილი ახალგაზრდა ჰიპები საზოგადოების წინაშე ყოველთვის უმცირესობა იყო და ყოველთვის ისინი იყვნენ ჩაგრულები ან აგრესიის ობიექტები. აქ კი კვენტინ ტარანტინომ ყველაზე ბინძური ხერხის გამოყენებაც არ დაინანა და ბრედ პიტის პერსონაჟთან დაპირისპირების ეპიზოდში ჰიპები აქცია ბრბოდ იმ ინდივიდის წინააღმდეგ, რომელიც რეალურ ისტორიაში უმცირესობაში არ ყოფილა. მაგრამ, ალბათ, ასე ძალიან ეზიზღება ეს ხალხი და რა ქნას.
ავტორი: გიორგი გეთიაშვილი
