თარგმნა ლიკა გლურჯიძემ
„დეკალოგის“ სტრუქტურაში იყო წესრიგისა და მნიშვნელობის უფრო კონკრეტული ძიება?
არ ვიცი. ბევრი შემთხვევითი მოვლენაცაა, რადგან მე მჯერა, რომ შემთხვევითობა რაღაცეებს განსაზღვრავს ან ბიძგს აძლევს. ფატალისტი არ ვარ, მაგრამ ბევრ ადამიანს ვიცნობ, ვის ცხოვრებასაც შემთხვევითობა წარმართავს, ჩემი ჩათვლით.
გჯერა, რომ ათი ფილმი ერთ მთლიანს ქმნის?
რთული სათქმელია. გარკვეული სისრულე არის. ასე იყო ჩაფიქრებული, მაგრამ ნამდვილი გამოცდა ისაა, ეს ყველაფერი ადამიანების გონებასა და გულში როგორ ფორმირდება. ჩემს აზრს აქ დიდი მნიშვნელობა აღარ აქვს.
ათიდან რვა ეპიზოდში ჩნდება მისტიკური პერსონაჟი (მას მსახიობი არტურ ბარკისი თამაშობს), რომელიც მთავარ გმირებს აკვირდება. მას რა როლი აქვს სტრუქტურაში?
„დეკალოგი“ არ არის ნამდვილი სერიალი, უფრო ფილმების ციკლია სხვადასხვა ისტორიით. ეს პერსონაჟი იძლევა შესაძლებლობას იქ ყოფნის განცდა აჩვენოს ადამიანებს, შეახსენოს, რომ ისინი ერთსა და იმავეს ხედავენ. ყველა პროტაგონისტი ერთ სივრცეში ცხოვრობს. ისინი მუდმივად ხვდებიან ერთმანეთს. ეს ფიგურა ყოველთვის ყველაზე დრამატულ მომენტებში ჩნდება და ცოტა ხანს უყურებს. უყურებს და მიდის, არასდროს არაფერს ამბობს.
მსახიობი ხშირად მეკითხებოდა. „ვინ ვარ? როგორი პერსონაჟი უნდა ვითამაშო?“ პასუხი არასდროს გამიცია. მე ვიცი, რომ არსებობენ მისი მსგავსი ადამიანები, ვინც გვიყურებს და არასდროს არაფერს ამბობს. ჩემი აზრით, ის ერთ-ერთი მათგანია.
ისტორიების შექმნისა და წერისას, ცდილობდი რაღაც წონასწორობის დაცვას სცენარების ოპტიმისტურ და პესიმისტურ განვითარებას შორის?
საკითხს ეგრე არ ვუდგებოდი. ყოველთვის ვცდილობდი ისეთი ფინალი შემექმნა, რომ პროტაგონისტები ფილმის დასრულების ჟამს უფრო ჭკვიანები ყოფილიყვნენ, რაღაც გაეგოთ ან ერთმანეთის მიმართ უფრო ადამიანურები გამხდარიყვნენ. ის, რომ ერთმანეთის მიმართ ამდენად გულგრილი ვართ, ჩემთვის მეოცე საუკუნის მიწურულის ფუნდამენტური პრობლემაა.
როგორც რეჟისორისთვის, შენთვის რთულია ხელოვნების შექმნის სურვილისა და ფილმის გადაღების ეკონომიკური საჭიროების შეთავსება?
ფილმის შესაქმნელად მიზეზი მჭირდება. ის ფაქტი, რომ ფული მაქვს ან შესაძლებლობა, საკმარისი არაა. ნამდვილი, შინაგანი ძალა უნდა მამოძრავებდეს. უნდა იყოს რაღაც, რასაც მნიშვნელოვნად მოვიაზრებ. ამ მომენტისთვის (1989 წლის სექტემბერი) სრულიად ცარიელი ვარ და გადატვირთვა მჭირდება.
შენი ფილმები ექსკლუზიურად პოლონური ცხოვრების სოციალურ და კულტურულ რიტმს მიყვება. ისინი დრამატულად განსხვავებული იქნებოდა საფრანგეთზე ან გერმანიაზე რომ ყოფილიყო?
რთული სათქმელია. პოლონეთი საშინელი ქვეყანაა. გაოცებული ვარ, რომ ამას ვუძლებთ. მე ზღაპრულად კომფორტული ცხოვრება მაქვს, რადგან მსოფლიოს გარშემო მოგზაურობის შესაძლებლობა მეძლევა. რადგან რეალური პრობლემები გვაქვს, გამოგონილს აღარ ვეძებთ. პოლონეთი ტანჯული ხალხის ქვეყანაა, სადაც ცხოვრება ძალიან რთულია. მეორე მხრივ, ეს ძალიან შთამაგონებელია. ჩვენი ყოველდღიური ცხოვრების ექსტრემალურობა ყველას საშინლად ნერვიულს ხდის. ყველაფერი ისე ძლიერ გვტკივა, როგორც ადამიანს, რომელიც კიბეზე დაგორდა და ახლა ყველაფერი ტკივილს აყენებს.
ყოველდღე ათასობით საფეხურიდან ვვარდებით და ყველაფერი წარმოუდგენლად რთულია. მუდამ ვაწყდებით დამცირებას. მუდამ ვგრძნობთ, რომ ცუდად მართულ ქვეყანაში ვცხოვრობთ და არა ისეთში, როგორშიც ვისურვებდით. შესაბამისად ყველა სხვა ტიპის ტკივილის მიმართაც სენსიტიურები ვართ. ეს რაღაცით კანის ზედა ფენის აგლეჯვას ჰგავს. ნებისმიერი ტიპის შეხება მტკივნეულია, სიყვარულით სავსეც კი.
შენს შემთხვევაში თუ ეძებ იმაზე მეტს, რასაც ჩვენ რეალობა გვთავაზობს?
რა თქმა უნდა, ზუსტად ეგაა. მაგრამ ძიება ძალიან უშედეგოა, დაახლოებით იმის მსგავსი, როცა მკლავებს იქნევ და ვერავინ ხვდება მიმართულებას. ეს ბრმა ძიებაა, ოღონდ თეთრი ჯოხების გარეშე. ჩვენ არა მხოლოდ მიმართულება არ ვიცით საით ვიმოძრაოთ, იმასაც ვერ ვხვდებით რა დაბრკოლებები დგას ჩვენ წინ.
„ვერონიკას ორმაგი ცხოვრების“ ისტორიაში გადაძახილები ჩანს ფილმებთან „ბრმა შანსი“, „დასასრულის გარეშე“ და „დეკალოგის“ ერთ-ერთ ეპიზოდთან.
პირველ რიგში, ეს არის ფილმი სწავლის შესაძლებლობაზე, თუმცა ქვეცნობიერად, სხვათა გამოცდილებიდან. ამ ფილმში არც ისე ბევრი შანსია. რა თქმა უნდა კაცობრიობა თავის შეცდომებზე ვერასდროს სწავლობს, მაგრამ ერთი კონკრეტული ადამიანის შემთხვევაში სხვაგვარადაა.
„დეკალოგში“ ცხრა სხვადასხვა ოპერატორი გყავდა. „სამი ფერის“ ყველა ნაწილიც სხვადასხვა ოპერატორის გადაღებულია. სპეციფიკურ ვიზუალურ ტექსტურამდე ან სტილამდე როგორ მიდიხარ?
ეგ დამოკიდებულია თემაზე. „მოკლე ფილმი მკვლელობაზე“, აქ ისტორია ძალიან ხისტი იყო და შესაბამისი მიდგომაც მოითხოვა. „ვერონიკას ორმაგი ცხოვრება“ ძალიან პოეტურია, სტილიც აქედან გამომდინარე ავარჩიე. საბაზისო ვიზუალური იდეები ხაზებს შორის იწერება და ჭკვიანი ოპერატორი ამას გაიგებს.
„ვერონიკას ორმაგ ცხოვრებასა“ და „სამი ფერის“ ტრილოგიაში აშკარად შეიგრძნობა განდევნილობის ან ხელოვანის გარიყულად ყოფნის პრობლემა. ეს უკავშირდება შენს პერსონალურ გაუცხოებას პოლონეთთან?
მე პოლონელი ვარ. ვარშავაში ვცხოვრობ. საკუთარ იდენტობასთან შეკითხვები არ მაქვს. ( მე და კშიშტოფ პესევიჩმა) ამ ფილმების (ოთხი) სცენარები ერთმანეთის მიყოლებით დავწერეთ. გონებაში ორივეს გვქონდა კონცეპტები, როცა სამუშაოდ დავსხედით. ინდივიდუალურ ამბებს ვიყენებდით, რომ გაგვეგო რამდენად ფუნქციური იყო ეს იდეები ყოველდღიურ ცხოვრებაში. ეს იდეები ყველას აწუხებს. მათ არაფერი აქვთ საერთო იმასთან თუ ვინ ან საიდან ვარ.
როგორ დაახასიათებდი მუშაობის პროცესს მსახიობებთან? განსაკუთრებით სენსიტიური ჩანს შენი თანამშრომლობა ქალებთან, საოცარი კავშირი იქმნება რეჟისორსა და შემსრულებელს შორის.
ვცდილობ ყველა მათგანს თავისუფლების შეგრძნება მივცე და ვაგრძნობინო, რომ ფილმს თავიანთ როლზე მეტს შესძენენ. ისინი თავის ცხოვრებისეულ გამოცდილებებს იყენებენ, რითიც ვსარგებლობ. მე ისინი მიყვარს ყველა მათი ღირსებითა და შეცდომით, მთელი მათი ისტერიულობით. უბრალოდ ვსხდებით და დღეების, კვირების განმავლობაში მხოლოდ ვსაუბრობთ. ქალი პერსონაჟების შემთხვევაში ჩემთვის ყველაზე დიდი პრობლემა მსახიობის თავიდანვე სწორად შერჩევაა ხოლმე. თუ სწორ მსახიობს ვიპოვი, დარწმუნებული ვარ, რომ ის შეძლებს იპოვოს სწორი გზა თავის სათქმელის გადმოსაცემად.
როგორ ხედავ შენი, როგორც კინორეჟისორის როლს?
უყურო, ძალიან გულმოდგინედ დააკვირდე და დააფიქსირო ეს აზრები და იდეები რა გავლენას ახდენს კულტურასა და შენს გარშემო მყოფ ადამიანებზე.
როგორ შეაფასებ საერთაშორისო კინოს მდგომარეობას?
მე მჯერა, რომ მსოფლიო კინო კრიზისშია. ეს კულტურის კრიზისია. კინოში რაღაც ერა დასრულდა და უკვე ველოდებით ახლის დაბადებას. რაიმე უნდა შეიცვალოს. ყველაფერი საუკუნის დასასრულზე მიანიშნებს, რაც როგორც წესი, კულტურის სფეროში მნიშვნელოვან კრიზისთანაა ხოლმე დაკავშირებული. ყველაფრის სწორხაზოვნად მოყოლის ეპოქა დასრულდა.
რატომ გადაწყვიტე, რომ „სამი ფერი: წითელი“ შენი ბოლო ფილმი იქნებოდა?
არ ვიცი კიდევ რისი გაკეთება შემეძლო. მთელი ამ ფილმების გადაღების შემდეგ, ისეთი შეგრძნება დამრჩა, რომ სულ ერთსა და იმავე ფილმს ვიღებ. 1987 წლის შემდეგ 14 ფილმი შევქმენი. ჩემს წილზე მეტიც გავაკეთე. ახლა დროა სხვებს დავუთმო გზა, რომ აჩვენონ რა შეუძლიათ.
წყარო: https://www.rogerebert.com/interviews/the-force-of-chance-an-interview-with-krzysztof-kielowski
The following interview, appearing in its entirety in English for the first time, is culled from a series of interviews with the filmmaker dating from September 1989 to November 1994, done either individually by Zbigniew Banas, myself, or the two of us in collaboration. They were done in Cannes, Toronto and Chicago.
