ინტერვიუ ბერძნულიდან ინგლისურად თარგმნა იანის გაბრიელმა, ინგლისურიდან ქართულად – ნინი შველიძემ.
ინტერვიუ გამოქვეყნდა 2009 წლის 7 იანვარს. ბერძენი კინორეჟისორი, თეო ანგელოპულოსი ესაუბრა open democracy-ის წარმომადგენელ ჯეინ გაბრიელს საბერძნეთში მომხდარი არეულობებისა და მისი ბოლო ფილმის, დროის მტვერის შესახებ.
თეო ანგელოპულოსი: საბერძნეთის სოციალური და პოლიტიკური ცხოვრების ჩიხს მივაღწიეთ. თუ ამას ეკონომიკურ კრიზისსაც დავამატებთ, პარალელურად სამი ურთიერთგადამკვეთი კრიზისი მოქმედებს, სოციალური, პოლიტიკური და ეკონომიკური. მდგომარეობა ძალიან მძიმეა. ვინ იტანჯება? დაუცველი სოციალური და ეკონომიკური კლასები, თუმცა სხვა ჯგუფებიც. ვინ? ახალგაზრდები. მათ წინ დახშული ჰორიზონტია, არ არსებობს ათვლის წერტილი, მომავლის პერსპექტივა. ისინი ცხოვრობენ სამყაროში, სადაც საზოგადოებრივ ცხოვრებაზე მხოლოდ სკანდალის, კორუფციის, კრიზისის, სისუსტეებისა და კომპრომისების შესახებ გვესმის. ახალგაზრდები ჩაფლული არიან ამ ამბებში, მთელ ტვირთსა და ამბების სიმძიმეს გრძნობენ. შედეგად, ისე რომ ბოლომდე არ ესმით რა ხდება, გარსის გარღვევის ძლიერი მოთხოვნილება აქვთ და ქუჩებში გამოდიან.
ათენში მიმდინარე ამბავს შესაძლოა ფართო გამოხმაურება არ მოჰყოლოდა, რომ არა მკვლელობა, რომელმაც მე ვიტყოდი, დროზე ადრე გამოიწვია აფეთქება, რომლის სხვაგვარად მომწიფებასაც მეტი დრო დასჭირდებოდა და ნამდვილ აჯანყებას გამოიწვევდა. ჩვენ უკვე მივაღწიეთ იმას, რასაც თქვენ „სეზონის დასასრულს” (fin de saison) ეძახით, აჯანყებები შემობრუნდება და უფრო გახშირდება. ეს მხოლოდ ბერძნული ფენომენი არ არის, მაქვს განცდა, რომ მომავალში ევროპის მასშტაბის ფენომენად იქცევა. ადრეული წლების ახალგაზრდული აჯანყებების დროს, როგორიც 1968 წლის მაისის აჯანყება იყო ან მასთან გათანაბრებული აჯანყებები საბერძნეთში ხუნტის დამყარებამდე, ყურადღებას კონკრეტულ პოლიტიკურ მოთხოვნებზე ამახვილებდნენ, მათგან განსხვავებით დღეს სპეციფიკური მოთხოვნები არ არსებობს. არსებობს ოპოზიცია და ხალხი თითქოს მოსაცდელ ოთახში იცდის, განგაშის ხმების და ხმაურის მოსმენა კარიდან შეუძლიათ. ისინი ზღვარზე არიან, უნდათ კარი გააღონ და ნახონ გარეთ რა ხდება.
ჯეინ გაბრიელი: ვისაც კარის გაღება სურს, ის უერთდება პროტესტს?
თეო ანგელოპულოსი: ნამდვილად. ნაპოლეონ ლაპატიოტისი, ძველი პოეტი ამბობს, რომ რწმენის გარეშე ქარის სათამაშოები ვართ, ამ მდგომარეობას მივაღწიეთ. ვიხსენებდი და ძველ მეგობართან ერთად განვიხილავდი, რომ საბერძნეთში დიქტატურის პერიოდში, როცა ჩემი არაერთი მეგობარი ციხეში ჩასვეს, ზოგი იმალებოდა ან უკანონოდ ტოვებდა ქვეყანას, ჩემი ფილმის, „რეკონსტრუქციის“ ასლი არაკანონიერად წავიღე ქვეყნიდან და იტალიაში ვაჩვენე. ჩვენება შუაღამისას იყო და ბერძენმა დევნილებმაც დაიწყეს შეკრება. ისინი მხოლოდ ფილმის სანახავად არ მოდიოდნენ, საბერძნეთის სანახავადაც, და თვალზე ცრემლი ადგებოდათ. ჩვენება ყველამ ერთად დავტოვეთ და პიაცა ნავონაზე წავედით, სადაც ზოგიერთმა დისკუსია და საუბარი წამოიწყო. რა თქმა უნდა, ჩვენ საბერძნეთზე ვსაუბრობდით, რა თქმა უნდა, ყველა ერთიანი ვიყავით, რა თქმა უნდა, რომ ყველას გვაერთიანებდა ერთი განცდა, დიქტატურა დასრულდებოდა. ახლო მომავალში ჩვენ და ჩვენს ქვეყანას წინ ახალი პერსპექტივა გადაეშლებოდა.
ჯეინ გაბრიელი: ასე მოხდა?
თეო ანგელოპულოსი: არა. ჩემი ბოლო ფილმის, „დროის მტვერის” პერსონაჟი, დიდი მსახიობის, ბრუნო განცის გმირი, ფილმის მსვლელობისას ამბობს: „ჩვენ სხვა სამყაროზე ვოცნებობდით.” მცირე ხანს გვჯეროდა, რომ ცას ალყაში მოვიქცევდით, რომ ჩვენი მიზნები ისევე მაღალი იყო, როგორც ცის. მოგვიანებით აღმოვაჩინეთ, რომ ისტორიამ მარგინალებად გვაქცია, ამბის მარგინალებად.
ჯეინ გაბრიელი: 10 წლის წინ ინტერვიუს დროს გკითხეთ, როგორც რეჟისორი, საბერძნეთში დარჩით, იქ გააგრძელეთ მუშაობა მაშინ, როცა სხვები უცხოეთში მიდიოდნენ-მეთქი. თქვით, რომ ეს გადაწყვეტილება 1960-იან წლებში მიიღეთ, როცა ქუჩაში პოლიციელებმა გცემეს, გაგიტყდათ სათვალე და საკუთარ თავს უთხარით : „დავრჩები, რადგან მინდა, ვიცოდე რატომ.”
თეო ანგელოპულოსი: ამიტომაც დავრჩი საბერძნეთში; საბერძნეთში დავბრუნდი; ვიყავი პარიზში, სადაც ვაპირებდი ალან რენესთან მომავალ ფილმზე ასისტენტად მემუშავა, ჰორიზონტი ჩემთვის ღია იყო. და მაინც, არ შემეძლო დარჩენა. უნდა გამეგო ამ მოვლენამ ადრეული მომენტები რატომ გამახსენა, მომენტი, როცა პირველად ვიგრძენი ისტორია მთელი სიმძაფრით როგორ შემოიჭრა ჩემს ცხოვრებაში. ეს 1944 წელს, დეკემბერში მოხდა, ათენის წითელ დეკემბერსაც უწოდებენ, მემარჯვენეებსა და მემარცხენეებს შორის ბრძოლებისას დააპატიმრეს მამაჩემი. ის გაიწვიეს ათენთან ახლოს, პერისტერიში, სადაც სიკვდილით დასჯას უპირებდნენ.
როგორც 9 წლის ბიჭს, მახსოვს ქალაქის გარეუბანი, მინდვრები, დედაჩემი გარშემორტყმული მკვდრებით და მამაჩემის ძიება. ამიტომ უნდა დავბრუნებულიყავი, პოლიციასთან ინციდენტმა ჩემი ცხოვრების ადრეული მოგონებები გამახსენა, რადგან აწმყოს გასაგებად ესაა ერთადერთი გზა- წარსულთან მიბრუნება.
ჯეინ გაბრიელი: თქვით, რომ ახალგაზრდებს, რომლებიც ახლა აპროტესტებენ, მკაფიო წარმოდგენა იმის შესახებ რა სურთ არ აქვთ; არსებობს რაღაცის მიმართ „წინააღმდეგობა”. აქვთ მათ განცდა ან სურვილი შეისწავლონ საბერძნეთის წარსული, რომ თავად გაიგონ რას უპირისპირდებიან?
თეო ანგელოპულოსი: ნამდვილად, ეს უფროსი თაობის უმთავრესი პასუხისმგებლობაა, განსაკუთრებით მათი, ვინც სკოლებსა და უნივერსიტეტებში ასწავლის, და მათი, ვინც ხშირად ასწავლის სასწავლო გეგმით, რომლიდანაც განდევნილია ისტორია.
ჯეინ გაბრიელი: საბერძნეთის განათლების სისტემა ერთ-ერთია იმ საკითხებს შორის, რომელიც დემონსტრანტებმა წამოჭრეს, ამბობენ, რომ მექანიკური გამეორებით სწავლობენ და შემოქმედებითი ძიებებისთვის დრო არ რჩებათ. ბატონი კარამანლისის თქმით, პირველი საპარლამენტო დებატები განათლების შესახებ იქნება. ჩვენ ვიცით, რომ თანამედროვე საბერძნეთის ისტორია გაბნეულად ისწავლება, 1946-1949 წლის სამოქალაქო ომის პერიოდი ხშირად ფრაგმენტულია ან სრულიად უგულებელყოფილი.
თეო ანგელოპულოსი: მხოლოდ სამოქალაქო ომი არ არის ისტორიის მიღმა დარჩენილი, მრჩება შთაბეჭდილება, რომ იგივე ქვეყნის ბევრ სხვა სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან მოვლენაზეც ითქმის. არსებობს სისტემური მცდელობები, რომ ისინი გარყვნას ოფიციალურმა ისტორიამ, რომლითაც სკოლებში ასწავლიან. არსებობს ტაბუირებული თემები. საბერძნეთის ისტორიის შესახებ სათანადო დიალოგი აწმყოსა და წარსულის დასაკავშირებლად არ შემდგარა. ჩვენ ვერასდროს შევძლებთ, „წავიკითხოთ“ აწმყო და გავიგოთ რა შეიძლება მას მომავალში მოჰყვეს.
ჯეინ გაბრიელი: ახლა რა სჭირდება საპროტესტო მსვლელობებს იმისთვის, რომ ოპოზიციის მიღმა განვითარდეს?
თეო ანგელოპულოსი: პირველ რიგში, ოპოზიციამ უნდა გაიგოს სად არის პრობლემა, „წაკითხვა”კი პრობლემაა. მეორე, ყოველთვის „არას” თქმა შეუძლებელია. მოდის დრო, როცა თვითონ უნდა შესთავაზო. ამ ეტაპზე ოპოზიციას არანაირი შემოთავაზება არ აქვს და ეს სერიოზული პრობლემაა. მე კონსერვატორების მხარე ნაკლებად მაინტერესებს, თუმცა მეტად პროგრესული პარტიები, რომლებიც განსხვავებული პოლიტიკური ლანდშაფტისთვის იბრძვიან. მათ უნდა შეიმუშაონ გეგმა, რომელიც დღევანდელ რეალობას, დღევანდელ საჭიროებებს შეესაბამება, გააკეთონ ყველაფერი ისე, რომ გაითვალისწინონ ურთიერთობები ახალ თაობასა და იმ თაობას შორის, რომელსაც ამჟამად აქვს ძალაუფლება.
ჯეინ გაბრიელი: დღეს რეალურად რა მდგომარეობაშია საბერძნეთი?
თეო ანგელოპულოსი: დღეს ჩვენ შოკურ მდგომარეობაში ვართ, შეუძლებელია სუნთქვა, შეუძლებელია გადაადგილება, გაქვავებული, გაყინული მდგომარეობაა და როგორც ისტორიიდან გვსმენია, თითქოს სიკვდილმა აგვიტანა.
ჯეინ გაბრიელი: რა მოხდება ახლა ან ახლო მომავალში, ან უფრო სწორედ, რის დანახვას ისურვებდით?
თეო ანგელოპულოსი: დეტალებზე საუბარს მეტი ანალიზი და დიალოგი დასჭირდება. საბოლოოდ, ვისურვებდი, მოსაცდელი ოთახის კარი გახსნილიყო და სივრცეში სინათლეს შეეღწია. როგორც ბერძენი პოეტი, კოსტის პალამასი ამბობს ერთ-ერთ ლექსში, ჯერ კიბის ბოლოს უნდა მიაღწიო, სანამ ასვლას დაიწყებ. წინ ჯერ კიდევ გრძელი გზა გვაქვს გასავლელი, სანამ კიბის ბოლომდე მივალთ. როგორც პოეტი ამბობს, მხოლოდ ამის შემდეგ შეიძლება ადრეული, დიდი ფრთები გაგვეზარდოს, რათა ფრენა შევძლოთ. სიმბოლურად რომ ვთქვათ, თავდაპირველად, ჩვენ უნდა გამოვცადოთ აბსოლუტური ბოროტება მანამ, სანამ სიკეთისა და ღია ჰორიზონტისაკენ გავიწევთ.
მე უფროს თაობას მივეკუთვნები, თაობას, რომელსაც სწამდა, რომ ცვლილებები შესაძლებელი იყო, სამყაროს შეცვლა შესაძლებელი იყო, ახალი გზის გაკვალვა შესაძლებელი იყო. ჩემს თაობას სჯეროდა, რომ მხოლოდ ახალ სამყაროზე ოცნება კი არ იყო შესაძლებელი, ოცნებების რეალობაში ახდენაც. ეს არ მოხდა. ვფიქრობ, ჩვენ ყველას იმედგაცრუებისა და მარცხის ჩრდილი თან გვდევს. თუმცა ამის მიუხედავად, პესიმისტებისა და სკეპტიკოსების საპირისპიროდ, ჯერ კიდევ მჯერა, რომ ისტორია მოუხელთებელი გზებით დადის, ხან დაღმასვლით, ხან აღმასვლით. ახლა ვარდნაა და აღმასვლაც იქნება.
ჯეინ გაბრიელი: თქვენს ბოლო ფილმს, რომელიც უახლოეს თვეებში კინოეკრანებზე გამოვა დროის მტვერი ჰქვია. ფილმი აირეკლავს ან წარმოადგენს ისტორიის თქვენეულ ხედვას?
თეო ანგელოპულოსი: დიახ, სიფრთხილით, თუმცა უეჭველად. ფილმის დასასრულს პროტაგონისტი ქალი, ელენი, რომელმაც მეოცე საუკუნის მეორე ნახევარს ისე მიაღწია, რომ ორი კაცი უყვარდა, მის ცხოვრებაზე ორივემ დიდი გავლენა მოახდინა, კვდება. თუმცა არის ახალგაზრდა ელენიც, ორი კაციდან ერთ-ერთის შვილიშვილი. კაცებს შორის ერთი თვითმკვლელობას გეგმავს: ის ისტორიის ბნელ მხარეს წარმოადგენს; თუმცა მეორე ბრძოლას აგრძელებს და ხელს მკვდარი ელენის სხეულისკენ იწვდის, არის ამ მომენტში რაღაც აღდგომის მსგავსი. ხელი, რომელსაც ის ეხება ახალგაზრდა ელენს ეკუთვნის, მოხუცის შვილიშვილს, და ორივე ხელიხელჩაკიდებული აგრძელებს ღია ჰორიზონტისაკენ სვლას.
ჯეინ გაბრიელი: ფილმზე მუშაობის დაწყებისას არ იცოდით, რომ ახლა ბაბუა გახდებოდით და თქვენს პირველ შვილიშვილს თქვენი სახელი, თეოდოროსი, ერქმეოდა. თუკი ხელს ჩაგჭიდებთ, მას რას ეტყვით?
თეო ანგელოპულოსი: ის, რაც ჩემს ფილმებსა და ცხოვრებაში ხდება სამყაროს გაგრძელებაა. ეს ისტორია მომავალს მიემართება და უკეთესი სამყაროს რწმენის შესაძლებლობას უბრუნდება.
ჯეინ გაბრიელი: თქვენი შვილიშვილი 15 წლის რომ იყოს და ახლა საპროტესტო აქციის შემდეგ ათენის მოედნიდან ბრუნდებოდეს, რას ეტყოდით?
თეო ანგელოპულოსი: მისი უსაფრთხოების საკითხი შემაშინებდა, თუმცა ვეტყოდი – მე შენ გვერდით ვდგავარ.
წყარო: open democracy
