ავტორი: ვალერი ლოხიშვილი
ფენომენი
ბევრი ფილმის ნახვა კარგი არ არის. წელიწადში მხოლოდ ერთი ან ორი ფილმი უნდა ნახოს კაცმა, რომ ცნობიერების დაბინძურება აიცილოს თავიდან. მაგრამ, ვალდიმარ იოჰანსონის კრავის შემთხვევა გამონაკლისია. მსგავსი ფილმის ნახვა ყოველთვის შეიძლება. მისტიკური და მკაცრი ისლანდიური გარემო; საოცრად კარგი ოპერატორის ნამუშევარი; ადამიანთა ყოფის ჭარბრეალისტური აღწერა, რაც ველურ ბუნებასთან დაკავშირებულ რომანტიზმს ფანტავს და მაყურებელს სერიოზული განწყობის შენარჩუნებას აიძულებს. ერთი სიტყვით, ამ ფილმს ყველაფერი აქვს… მაგრამ, მისი კონცეპტუალური შინაარსი გაცილებით უფრო შორსმიმავალია.
„ახალი ფილოსოფოსები“ ამბობენ, რომ ღმერთი არ არსებობს, მაგრამ, სამაგიეროდ, არსებობს უკეთესი: ენა და სიმბოლური წესრიგი. უფლის გზებს ვერ შეიცნობდი, მას ზოგჯერ შეწყალებაც უყვარდა, ენამ კი ასეთი რამ არ იცის და ამით, როგორც ცნება, უფრო ადვილად მოხელთებადი და პროგნოზირებადია — ღვთის წინაშე თუ შესცოდე, რამით გამოისყიდი, ენაში კი ასეთ Deus ex machina-ს არ უნდა ელოდო. კრავიც ასეთ ცოდვაზე მოგვითხრობს, რომელსაც ადამიანები სიმბოლური წესრიგის წინაშე სჩადიან. მათ თავად სიმბოლურ წესრიგზე ძალადობა აქვთ გადაწყვეტილი, სურთ მის შიგნით ისეთი ელემენტი ჩაწერონ, რომელსაც იქ ბუნებრივი ადგილი არ აქვს. სწორედ ასეთი ელემენტია ადა.
ჟანრის კლასიკა მოითხოვს, რომ ფილმი შუიდან დაიწყოს, ამიტომ მხოლოდ მოგვიანებით ვიგებთ, რომ წყვილს გარდაცვლილი ბავშვი ჰყოლია, რომელსაც ასევე ადა ერქვა. ამით ყველაფერი გასაგები ხდება: უკაცრიელი გარემო და გარდაცვლილი ბავშვი, მისი დაბრუნების მტანჯველი სურვილი, დანაკარგის, ნაკლებობის მუმდივი განცდა, რომელიც წყვილს გარდაუვლად აიძულებს, რომ ეს დანაკარგი როგორმე შეივსოს. ამრიგად, რა გასაკვირია, რომ ცხვრის მიერ იმ ჰიბრიდის გაჩენისთანავე, ორივემ უსიტყვოდ მისი შვილად აყვანა გადაწყვიტა. ეს თავისთავად ხდება, ტკივილი იმდენად დიდია, რომ წყვილს არჩევანსაც არ უტოვებს და ყოველგვარი განხილვის გარეშე, ამ ახალდაბადებულ ნახევრად ბატკანსა და ნახევრად ადამიანს სახლში წაიყვანენ.
მაგრამ, მაინც რატომ იღებენ ამ მოვლენას ასე ადვილად? საღი აზრის გადმოსახედიდან, რაც უნდა დიდი იყოს შვილის სიკვდილის დანაკარგი, როგორ შეიძლება ცხვრის მიერ მსგავსი ჰიბრიდის გაჩენა შემზარავი არ იყოს? რატომ არ უჩნდება კითხვები არც ერთს? ამ კითხვას ფილმის მითოლოგიურ საფუძველბთან მივყავართ: თუკი ვინმე ისეთ ადგილას ყოფილა, სადაც მითოსი ჯერ კიდევ ინარჩუნებს პოზიციებს, არავის გაუჭირდება ანთროპოლოგთა იმ თეზისის გაგება, რომ მითოლოგია რელიგიას არ ჰგავს. აქ საქმე არ გვაქვს რწმენასთან, რომელიც შეიძლება შეიძინო ან დაკარგო, არამედ იგი ყოფის ნაწილია, ისეთივე ცოცხალი და აქტუალურია, როგორიც გრძნობადი ორგანოებით აღქმული მატერიალური სინამდვილე. თავად ამ მატერიალური სინამდვილის წიაღიდან გამოდის იგი: ჭარბი რეალობაა და არა ილუზია ან რწმენა. ამიტომ, თუ ფიზიკურად იქ იმყოფები, ამის უარყოფა საზრისს მოკლებული ხდება… ამდენად, ადას დაბადების ასე აუღელვებლად მიღება, მრავალჯერ ნანახი სიზმრის კიდევ ერთ განმეორებას წააგავს: წინა სიზმრები გახსენდება და გეღიმება, რომ ეს სიუჟეტი მხოლოდ სიზმარეული ილუზია გეგონა. რამდენჯერაც უნდა ნახო, ყველა ჯერზე „მოტყუვდები“ და რეალობა გეგონება. მითოსიც ესაა: ველი, რომელიც მუდამ ენის წვერზე გადგას და თუ შეხვდები, არ გაგიკვირდება. ინგვარი და მარიაც ამიტომ იღებენ ამ მოვლენას ასე მშვიდად, მათ „ენის წვერზე ადგათ“, რომ ბუნება დანაკარგს აუნაზღაურებდათ, და ამის დროც დადგა. ადას დაბადებას მითოლოგიური ახსნა აქვს, ადა მითოლოგიური არსებაა და არა სრუალიად ახალი ფენომენი, ამიტომაც აქვს შანსი, რომ სიმბოლურ წესრიგში ჩაეწერება. თუმცა, კიდევ ერთი თვალსაზრისიც არსებობს:
ზრდასრულობა იმის გაცნობიერებას ნიშნავს, რომ „სამყაროს შენ მიმართ განზრახვები არ აქვს.“ ეს თეზისი, რომელსაც საქართველოში რატომღაც ირონიით ახსენებენ, სინამდვილეში ადას დაბადებისა და მისი სიმბოლურ წესრიგში დაშვების პრობლემის გასაღებს გვაძლევს: ინგვარი და მარია, გარკვეულად ამ გაგებით ზრდასრულობას ვერმიღწეული ადამიანები არიან. ისინი თვლიან, რომ ადა ბუნების მოცემული მაკომპენსირებელი ელემენტია, რომელმაც დაკარგული შვილი უნდა ჩაანაცვლოს, თითქოს თავად ბუნება აღადგენს ბავშვის სიკვდილით დამდგარ „უსამართლობას“. ხოლო ცხვარი, რომელიც ადას გააჩენს, ადას რეალური დედა, მხოლოდ შუამავალი, სიმბოლური წონასწორობის აღსადგენად მოცემული ფიზიკური მედიუმია — სტატისტიკური ერთეული, რომელსაც სუბიექტურობა არ უნდა გააჩნდეს. თითქოს ყველაფერი კარგადაა, ღვთიური საჩუქარი მოვიდა, ბუნებამ თავისი განზრახვა შეასრულა…
რეალურის პირველი შემოჭრა
რეალურის პირველი ტრავმული შემოჭრაც სწორედ აქ იწყება. სიმბოლურ განზომილებაში, ფანტაზმა-სცენარში ყველაფერი რიგზეა, ბუნებამ ანგარიში გაასწორა, გარდაცვლილი შვილი ახალი ბავშვით ჩანაცვლდა, მიუხედავად იმისა, რომ ამ შეთხვევაში ცხვრისა და ადამიანის ჰიბრდითან გვაქვს საქმე. წყვილი ბავშვს აიყვანს და იშვილებს, რომელიც, მართალია ჰიბრიდია და ნახევრად ცხვარია, მაგრამ მაინც ჰუმანოიდია და შეუძლია, რომ შვილის დაცარიელებული სტრუქტურული ადგილი შეავსოს, გაანამდვილოს იგი.
მაგრამ, უეცრად აღმოჩნდება, რომ არსებობს ელემენტი, რომელიც ამ ფანტაზმა- სცენარში არ ჯდება, ელემენტი, რომელიც სიმბოლურ განზომილებაში ვერ თავსდება, და ეს ელემენტი ადას ბიოლოგიური დედაა – ინგვარისა და მარიას კუთვნილი ერთ- ერთი ცხვარი. მარიამ მას კრავი მოსტაცა, ამრიგად ისიც არ შორდება ადას და მის დაბრუნებას ცდილობს: ხან სახლის კართან დგას და ბღავის, ხან საძინებლის ფანჯარასთან ელოდება ადას… მასში ნამდვილი ანიმალური ინსტინქტი მოქმედებს, რომელიც ნაშიერის დაბრუნებას ცდილობს. ინგვარი და მარია კი, ყურადღებას არ აქცევენ, ისე იქცევიან, თითქოს არც არსებობს.
სწორედ აქ, ინგვარისა და მარიას პოზიციების ერთგვარ გაყოფას ვხვდებით: ინგვარი მამაკაცია, მისი „მშობლის ინსტინქტი“ პირობითია და თითქოს, თავდაპირველ ეტაპზე ბოლომდე თამაშში შესვლა არც სურს. ერთი მხრივ, დაკარგული შვილის ჩანაცვლება მასაც სჭირდება, მაგრამ, მეორე მხრივ, თითქოს ამ თამაშში უფრო მარიას აჰყვება, ვიდრე თავად იჩენს ინიციატივას. ინგვარი ხვდება, რომ ეს თამაში ბოლომდე „ნორმალური“ არაა, თუმცა არც აქედან ცნობიერი გამოსვლის რესურსი ჩანს მასში.
სწორედ ამიტომ, როდესაც მარია გასულია, სახლში კი მხოლოდ ინგვარი და ადა არიან, ინგვარიც გავა სახლიდან, მაგრამ, გასვლისას კარის დახურვა „ავიწყდება“. ეს კი, სახლთან მყოფი ადას ბილოგიური დედისთვის, რომელიც ისევ გამუდმებით ბღავის, ნაშიერის დაბრუნების შანსი ხდება… ინგვარი და მარია სახლში ბრუნდებიან, მაგრამ ადა იქ აღარ დახვდებათ. ლაკანიანურად, ეს შეგვიძლია სიმბოლურ ფანტაზმა-კონსტრუქციაში რეალურის შემოჭრასთან გავაიგივოთ. ცხვარი, რომელმაც ადა გააჩინა, მუდამ თავის ადგილას მყოფი რეალურია, რომელიც ადას როგორც ინგვარისა და მარიას გარდაცვლილი შვილის სუბსტიტუტის ფანტაზმა-კონსტრუქციაში ვერ ჯდება. თუკი ბუნებამ წყვილს დანაკარგი შეუვსო, მაშინ რა როლი აქვს იქ ადას ბიოლოგიურ დედას?! მისი არსებობის ფაქტი, ამ ფანტაზმურ სიმბოლურ განზომილებას ჩამოშლით ემუქრება… და მართლაც, რეალური შემოიჭრება, ცხვარი თავის ნაშიერს იბრუნებს, ინგვარი და მარია მას დროებით კარგავენ… საინტერესოა, ინგვარისა და მარიას მიერ დედისთვის ადას ხელმეორედ წართმევა ფილმში როგორ გამოიხატება: უკაცრიელი, ცივილიზაციისგან მოშორებული მინდორი, სიცივე, ბურუსი, ბინდი, უცხო მხარე, სადაც ინგვარი და მარია გზის გაკვლევას ცდილობენ, პანიკა, რომელიც „შვილის ხელმეორედ დაკარგვის“ საშიშროებას მოაქვს. და, იმ უდაბურ ადგილას, ნელ-ნელა ცხვრის ბუნდოვანი სილუეტი ჩნდება. ადა მისგან მოშორებით წევს, ცხვარი კი ერთგვარად დაბნეულია, თითქოს მასაც ვერ გაუგია რა მოუხერხოს ამ ჰიბრიდს. ინგვარი ადას აიყვანს, მისი ბიოლოგური დედა კი დაბნეული და სევდიანი მზერით უყურებს როგორ მიჰყავთ მისი ნაშიერი სხვებს… მის უკანასკნელ, გაუბედავ და ფორმალურ ბღავილსაც კი მარია საშინელი აგრესიით უპასუხებს: „აქედან მოშორდი!“… მაშ ასე, ადა ბუნებიდან ისევ კულტურის ველზე ბრუნდება, მისი სიმბოლურ განზომილებაში ძალადობრივი ინტეგრაცია გრძელდება.
მაგრამ, ამით ადას ბილოგიური დედა არსად წასულა, რეალური ისევ თავის ადგილას დგას. ცხვარი ბრუნდება და ისევ აგრძელებს ბღავილს საძინებლის ფანჯარასთან, სადაც საკუთარი ნაშიერი ეგულება. მარიაც ხვდება, რომ ცხვრის თავიდან მოსაშორებლად, ე. ი. რეალურის განსადევნად, მხოლოდ მისი უგულებელყოფა აღარ კმარა. უგულებელყოფამ ერთი მხრივ არ გაამართლა, რადგან ნამდვილმა დედამ ნაშიერი „მოიპარა“, მეორე მხრივ კი, იმ უკაცრიელ მინდორში მარიას მიერ გამოხატული ვერბალური ბრაზი, „აქედან მოშორდი!“, უკვე არღვევს უგულებელყოფის პირვანდელ აღთქმას. მაშ ასე, იგნორმა თავი ამოწურა, ამიტომ მეორე დილით მარია ჩუმად ადგება საწოლიდან, გარეთ გამოდის, სანადირო თოფს აიღებს და ადას ბიოლოგიურ დედას მოკლავს. შემდეგ თავისი ხელით მინდორში, უდაბურ ადგილას გაათრევს და დამარხავს. ინგვარმა ამის შესახებ არაფერი იცის.
ამრიგად, ყველაფერი რიგზეა, ადას რეალური დედა მკვდარია, იგი საიმედოდ განიდევნა სიმბოლური ველიდან და არაცნობიერის წყვდიადში გადაინაცვლა.
სიმბოლურის „გახლეჩა“
მაშინ, ლაკანიანურად როგორც განვსაზღვროთ ის რეალობა, რომელშიც ინგვარი და მარია აღმოჩნდენენ? ერთ მხარეს გვაქვს საერთო ინტერსუბიექტური ენის გამოცდილება, დიდი სხვა, რომელსაც სიმბოლური წესრიგი განასახიერებს, მეორე მხარეს კი – მასში ისეთი ელემენტის შემოყვანის სურვილი, რომელსაც იქ სტრუქტურული ადგილი არ აქვს, სწორედ ასეთი ელემენტია ადა. სხვა სიტყვებით, ინგვარისა და მარიას ფანტაზმში, მთელი სიმბოლური წესრიგი რეტროაქტიურად უნდა გადაიწეროს, ისე უნდა შეიცვალოს, რომ იქ ადას ადგილიც გაჩნდეს. მაგრამ, უფრო ზოგადი, საერთო ინტერსუბიექტური გამოცდილება ამას ასე ადვილად ვერ მიიღებს, მუდამ დარჩება სოციალური ხმა, რომელიც ინგვარისა და მარიას მიერ ნახევრად ცხოველის შვილად აყვანას პერვერსიად, გაუკუღმართებად ჩათვლის. ფილმში ასეთ სოციალურ ხმას ინგვარის ძმა, პეტური განასახიერებს.
პეტური საშუალო სტატისტიკური ევროპელი კაცია, არეული ცხოვრებითა და ბუნდოვანი მიზნებით. იგი იძულებით ბრუნდება სახლში, სადაც მისი ძმა და რძალი ცხოვრობენ. მისი ჩაცმისა თუ საუბრის სტილიდან გამომიდნარე აშკარაა, რომ იმ უდაბურ მთებსა და მინდვრებში არაფერი ესაქმება და არც საშინაო მეურნეობაა მისი საქმე. საინტერესოა, რომ მისი დაბრუნება მარიას მიერ ადას ბიოლოგიური დედის მკვლელობას ემთხვევა, იგი უნებრუად შეესწრება ამ სცენას. თუმცა, ამის შესახებ მარიამ არაფერი იცის. ბუნებრივია, პეტურიც გვიან ხვდება, თუ „ვინაა“ ის მოკლული ცხვარი. ადას გაცნობის შემდეგ, პეტური, რა თქმა უნდა, შოკირებულია, ვერ გაუგია რა ხდება და ინგავრისა და მარიას გამოფხიზლებას ცდილობს. თუმცა, სუსტი სტრატეგია აქვს: მათ ერთად, საერთო განხილვის ფორმით კი არ ესაუბრება, არამედ ცალ-ცალკე
ცდილობს მათ დარწმუნებას, რაც მის ისედაც სუსტ პოზიციებს კიდევ უფრო ასუსტებს.
ინგვარისა და განსაკუთრებით, მარიას პოზიცია კირკეგორისეული „რელიგიური სტადიის“ გამომხატველია. მათი ეს სტადია პეტურის ფონზე იძენს მაქსიმალურ სიცხადეს: პეტური კირკეგორისეული „ესთეტიკური სტადიის“ ადამიანია. იგი თავისი პატარა, პირადი ბედნიერებებით ხელმძღვანელობს, თაღლითი და ყალთაბანდია, სხვა ადამიანთა გასაჭირი ან „სწორისა“ და „არასწორის“ ცნება მისთვის მეორეხარისხოვანია. მაგრამ, ადასთან შეხვედრა მასში „ეთიკურ სტადიას“ აღვიძებს: შოკური ეფექტი, რომელიც ამ ანომალიასთან შეხვედრას ახლავს, მას ზოგადი ეთიკის, დიდი სხვის დამცველ სუბიექტად აქცევს, რომელიც ინგვარისა და მარიას Hybris-მა შელახა. ამრიგად, ეთიკურის სტადია მას ლოგიკურად მოქმედებისკენ უბიძგებს: ინგვარმა და მარიამ სოციალური ცხოვრების და არსებითად, თვით სამყაროს „მეტაფიზიკური“ კანონები დაარღვიეს და თუ გარედან არავინ ჩაერია, ეს მათ და არამხოლოდ მათ თვითგანადგურებამდე მიიყვანს. ამრიგად, პეტურის ლოგიკური და არსებითად ლეგიტიმური ქმედება ფილმში მარიას სიზმრითაა გამოხატული, რომელიც თითქოს აქტუალურ სიუჟეტსაც ემთხვევა, თუმცა, საბოლოოდ ბუნდოვანი რჩება ეს ეპიზოდი ძირითადი სიუჟეტური ხაზის ნაწილია, თუ მხოლოდ მარიას სიზმრად რჩება: მარიას ესიზმრება, რომ მის მსგავსად, ღამით პეტური ადგება, სანადირო თოფს აიღებს, ადას უკაცრიელ მინდროში გაიყვანს და იარაღს დაუმიზნებს (ზუსტად ისე, როგორც მარიამ დაუმიზნა ადას ბიილოგიურ დედას, ცხვარს). მართლაც, დიდი სხვის, სოციალური ხმის პერსპექტივიდან, ასეთი უხეში ჩარევა ლეგიტიმური იქნებოდა. მარიამ და ინგვარმა უკვე იმდენად შეტოპეს, რომ მათ მხოლოდ ადასთან ძალადობრივი განშორება, ე. ი., მისი მოკვლა თუ გადაარჩენთ.
თუმცა, პეტურისგან განსხვავებით, ინგვარი და მარია კირკეგორისეულ „რელიგიურ სტადიას“ განასახიერებენ, ამიტომ არის ასიმეტირა ასეთი დიდი: მათ ადას მაკომპენსიერებელი ფუნქციის როგორც ფუნდამენტური ფანტაზმისადმი უკომპრომისო რწმენა აქვთ და მას ალოგიკურად, პარადოქსულად უკავშირდებიან, მზად არიან მის გამო ნებისმიერ დესტრუქციაზე, თვითგანადგურებაზეც კი წავიდნენ. ამით ისინი კირკეგორისეულ აბრაამს მოგვაგონებენ, რომელიც ყოველგვარი ეთიკური ბორკილის მიუხედავად, მზადაა უსიტყვოდ დაჰყვეს ღვთის მოწოდებას და საკუთარი ვაჟი, ისააკი მსხვერპლად შესწიროს მას, თანაც ისე, რომ ამ აქტის საზრისის შესახებ შეკითხვაც არ დასვას. აბრაამის მსგავსად, ინგვარმა და მარიამაც ეთიკური სტადია გაარღვიეს და რელიგიურ სტადიაზე გადავიდნენ.
მაგრამ, აქ პრობლემა ჩნდება: თუკი პეტური დიდი სხვის როგორც სიმბოლური წესრიგის აგენტია, რომელიც ადას თავის თავში არ უშვებს, მაშინ როგორ უნდა განვსაზღვროთ ფანტაზმი, რომლის თანახმადაც ადა ინგვარისა და მარიას გარდაცვლილი ქალიშვილის, ასევე ადას მაკომპენსირებელია? განა ეს ფანტაზმიც სიმბოლურის განზომილებას არ ეკუთვნის? ამრიგად, ინგვარისა და მარიას ფანტაზმის გამო, სიმბოლური წესრიგი გახლეჩის ზღვარზეა: ეს ფანტაზმი ისევ საერთო დიდი სხვის ტოტალობის ნაწილია, მაგრამ მას იმდენად უპირისპირდება, რომ იძულებულია მის აბსოლუტურ კიდეში, ტოპოლოგიურად თითქმის სხვა ადგილას განთავსდეს. ეს თავად სიმბოლურ წესრიგში იწვევს გადახრას, გამრუდებას. და, სწორედ სიმბოლურში გაჩენილი ეს ტოპოლოგიური სხვადასხვაობაა მთავარი პრობლემა: ინგვარი და მარია სიმბოლური წესრიგის ზღვრულ ადგილას იმყოფებიან, რომლის იქითაც უკვე აღარაფერი, ანუ რეალურია — რეალური, რომელიც გარკვეული აზრით არის სწორედ არაფერი…
დავუბრუნდეთ მარიას სიზმარს: მას ბოლო მომენტში ეღვიძება, პეტური ადას იარაღს დაუმიზნებს, მაგრამ გასროლა აღარ ჩანს. შეშინებული მარია საწოლიდან დგება და საძინებლიდან გამოდის, იქ კი ერთად ჩაძინებულ პეტურს და ადას ნახავს. მაშ ასე, რაღაც იცვლება, პეტურმა ადა ძმიშვილად მიიღო, ამით ადას სიმბოლურში ინტეგაციის ხარისხი მოჩვენებითად გაიზარდა. მაგრამ, სანამ ამაზე ვისაუბრებთ, მოდით ისევ მარიას სიზმრის „მნიშვნელობას“ დავუბრუნდეთ:
რა არის სიზმრის ზოგადი ჩარჩო ფროიდის და ლაკანის თანახმად? ესაა ახდენილი სურვილი. რატომ გვეღვიძება სიზმრიდან და განსაკუთრებით, კოშმარული სიზმრიდან? იმიტომ, რომ მის ბოლოს ჩვენი სურვილის რეალური იმალება, რომელიც დაფარული უნდა დარჩეს! სხვა სიტყვებით, იმიტომ გვეღვიძება, რომ ჩვენი სურვილის რეალურს, ტრავმას არ შევეჯახოთ, რომელთან კონფრონტაციაც ჩვენს ფსიქიკურ კონსისტენციას, სიმბოლურ წესრიგს ჩამოშლიდა — გაღვიძება არის სურვილის რეალურისგან თავდაცვა. ამრიგად, მარიასთვის პეტური სიმბოლური დიდი სხვის, მამის ფიგურას განასახიერებს, ე. ი., იმ ინსტანციას — რომელთანაც დაპირისპირებულია: პეტური იმ „ეთიკური სტადიის“ რეპრეზენტანტია, რომელსაც მარია და ინგვარი გამოეყვნენ და „რელიგიურ სტადია“-ზე გადავიდნენ. მაშასადამე, პეტურის მიერ ადას მკვლელობა ძველი სიმბოლური წესრიგის აღდგენა, ადასა და მასთან დაკავშირებული იმ ფანტაზმის განადგურებაა, რომელსაც სიმბოლურში გაუსაძლისი გამრუდება შემოაქვს. მარიას სურვილის რეალური სწორედ ესაა. მას სიმბოლურში არსებული ამ გახლეჩის გაძლება აღარ შეუძლია და ძველი, „ჰარმონიული“ სტრუქტურის აღდგენა სურს, რაშიც პეტურის „იმედი აქვს“. პეტურმა, როგორც მამის ფიგურამ უნდა შეაჩეროს ეს სიმბოლური წესრიგის რღვევა, რომელიც ინგვარის როგორც მამის ფიგურისა და როგორც მამაკაცის ვერფუნქციონირების შედეგად გახდა შესაძლებელი. მაგრამ, ბუნებრივია თავისი სურვილის რეალურს მარია ვერ შეხვდება. რა თქმა უნდა, ბოლო მომენტში მას ეღვიძება და ადას მკვლელობას ვერ ნახავს. ეღვიძება იმიტომ, რომ თავისი სურვილის რეალურს არ შეხვდეს, ჟიჟეკის სიტყვებით — იმიტომ, რომ „ძილი გააგრძელოს“.
მამის ფიგურის პრობლემა
რატომ ხდება შესაძლებელი, რომ სიმბოლურ წესრიგში ასეთი რღვევა დაიწყოს? რატომ იწყება იქ ადას ძალადობრივი ინტეგრაცია? იმიტომ, რომ სახეზე არ გვაქვს მამის ფიგურა, „მამის სახელი“, რომელიც ადას, ამ ანომალიის ოჯახურ სამკუთხედში, სიმბოლურში ინტეგრაციას აკრძალავდა.
ამის გასაგებად ისევ ინგვარს და მის მიერ „შემთხვევით“ კარის ღია დატოვებას დავუბრუნდეთ, რამაც ბიოლოგიური დედის, ცხვრის მიერ ადას დროებითი დაბრუნება გახადა შესაძლებელი. ინგვარი ერთგვარად თავის „მოვალეობას“, საკუთარ ფუნქციას გრძნობს. მან „იცის“, რომ მას, როგორც „მამის სახელის“ რეპრეზენტანტს სიმბოლური წესრიგის „დაცვა“ ევალება. მისი მოვალეობაა დაიცვას ისეთი სტრუქტურა, სადაც მამის ფიგურა როგორც ასეთი საერთოდ შესაძლებელი იქნება. მაგრამ, ინგვარი ამას ვერ ახერხებს, ვერ ახერხებს, რომ „სიმბოლური კასტრაცია“ მოიტანოს და მარიას და ადას (როგორც გარდაცვლილი ბავშვის, ასევე მისი სუბსტიტუტის, ჰიბრიდის) ნარცისტული ერთობა დაარღვიოს და მათ ენის სიმბოლურ სამყაროში მიანიჭოს სტრუქტურული ადგილები. ერთადერთი მცდელობა, რომ შერყვნილი და დარღვეული სიმბოლური წესრიგი აღდგეს, ინგვარის მიერ არაცნობიერად იმ კარის ღია დატოვებაა, რითაც სიმბოლური წესრიგის აღდგენას ისე იმედოვნებს, რომ მისი როგორც მამის ფიგურისა თუ პატრიარქის როლი საჭირო არ იქნება. ინგვარს იმედი აქვს, რომ მუდამ თავის ადგილას მყოფი რეალური თავადვე შემოიტანს გამიჯვნას და მის მაგიერ დააწესებს ავტორიტარულ სიმბოლურ წესრიგს. ინგვარი თავადაა კასტრირებული „მამა“ და სწორედ ამიტომ არ შეუძლია „სიმბოლური კასტრაციის“ შემოტანა. აშკარაა, რომ იგი როგორც მამა და როგორც მამაკაცი ვერ ფუნქციონირებს და მარიას დომინაციას განიცდის. საქმე გვაქვს არა მამის ფიგურასა და პატრიარქთან, არამედ უბრალოდ მამრთან, რომელიც სიმბოლურში საკუთარ თავს ვერ ანამდვილებს. თავად მარია კი სწორედ ასეთი სიმბოლური ავტორიტეტის არარსებობის გამოა დეზორგანიზებული და თითქმის ისტერიული. მამის ნაკლებობის შესახებ მინიშნებასაც მის სიზმარში ვხვდებით, როცა პეტური მამის ფიგურად გვევლინება.
მაშინ ვინ არის პეტური? მან უნდა დაიკავოს მამის ფიგურის ადგილი? მან უნდა ჩაანაცვლოს ინგვარი? ფილმის სიუჟეტიდან ჩანს, რომ ასეთი მცდელობა და მოლოდინი არსებობს. თავიდან, მისი მოსვლისას მარია შეშინებულია, თითქოს დამსჯელი ინსტანცია, დამსჯელი მამა მოვიდა, რომელიც მარიასა და ადას ამ გაუკუღმართებულ ერთობას დაარღვევს. ამასთან, პეტური მარიას მიმართ მუდმივად სექსუალური ხასიათის პროვოკაციებითაა დაკავებული, ისეთი განცდა იქმნება, რომ მათ სექსუალური კავშირი ადრე უკვე ჰქონიათ და პეტურს ძველი დროის გახსენება სურს… საინტერესოა ფილმის ეპიზოდი, სადაც ინგვარი, მარია და პეტური პატარა წვეულებას მოაწყობენ მუსიკისა და სასმლის თანხლებით, ინგვარს კი უბრალოდ ეძინება და საკუთარ ცოლს პეტურის ხელში ტოვებს. ინგვარზე პეტურის უპირატესობა აშკარა ხდება. თითქოს, მარიაც უკვე თანახმაა, რომ მომენტით ისარგებლოს და პეტურთან სექსით დაკავდეს, მაგრამ ასე არ ხდება. მარიას პეტური აღარ აინტერესებს. რატომ?
იმიტომ, რომ პეტურის მიერ ადას მკვლელობა მხოლოდ მარიას სიზმარია და არა რეალობა. პეტურს რომ სიმბოლურიდან ადას ავტორიტარული მოკვეთა მართლაც მოეხერხებინა, მაშინ იგი ინგვარის ჩანაცვლებასაც შეძლებდა და მას მარიასაც წაართმევდა. მაგრამ, პეტურში ასეთი პოტენციალი არ ჩანს, იგი, როგორც უკვე ვთქვით, არსებითად მაინც „ესთეტიკური სტადიის“ ადამიანია, საკუთარ სიამოვნებასა და გართობაზე ფიქრობს და მარიასთან სექსიც მხოლოდ ამ თვალსაზრისით სურს. და, სინამდვილეში არც ადას საკითხი მიაქვს გულთან ახლოს. პეტური მამის ფიგურა ვერ ხდება, იგი ინდიფერენტული ადამიანია, ამიტომაც ვერ ხედავს მარია მასში საყრდენს. სხვა სიტყვებით, სინამდვილეში მარიას კოშმარი ის კი არაა, რომ პეტურმა ადა წაიყვანა და მოკლა, არამედ ის — რომ გაეღვიძა, ოთახიდან გამოვიდა და პეტური და ადა ერთად ნახა, როგორც ნამდვილი ბიძა და ძმიშვილი (იქნებ მამა-შვილიც?). ამით იგი იმ გაუსაძლის სინამდვილეს შეეჯახა, რომ მამის ფიგურა, პატერნალური აკრძალვა არსად ჩანს, რომ მასა და ადას შორის ამ პერვერტულ, ნარცისტულ ერთობას ვეღარავინ გაწყვეტს, რომ სიმბოლურის ეს გაუსაძლისი გამრუდება გაგრძელდება, რომელიც სულ უფრო და უფრო საშიშად უახლოვდება სრულ გახლეჩასა და ფსიქოტურ უფსკრულს.
რას ნიშნავს, როცა objet petit a თავად ხარ
ლაკანთან, objet petit a სურვილის მამოძრავებელია, მისი მიზეზია. ესაა ერთგვარი ქიმერული ობიექტი, რომელსაც სურვილის ყოველ ობიექტში ვეძებთ. ამრიგად, თავად ერთგვარ შეუძლებლობას გამოხატავს, მისი მიღწევა შეუძლებელია. მეორე მხრივ, objet petit a ტკბობას (Jouissance) უკავშირდება, მისი ნარჩენი თუ ნაშთია. თავის მხრივ, Jouissance-ც პარადოქსული ცნებაა, იგი, ერთი მხრივ, სიამოვნებას აღნიშნავს, თუმცა, ამავე დროს, მისი გადაჭარბება, ტრანსგრესიაა და ამით, ტკივილს უტოლდება. უფრო ზუსტად, Jouissance-ი სიამოვნებისა და ტკივილის სინთეზს წარმოადგენს და ამ შინაგანი გახლეჩის გამო თავადვე შეუძლებელია. ხოლო მიმართულება, თუ საით მიდის Jouissance-ი, რა თქმა უნდა არის objet petit a. Jouissance-ი სწორედ ამ ქიმერულ ერთეულს, objet petit a-ს ესწრაფვის და როგორც ასეთი, სწორედ ამ აზრითაა შეუძლებელი და დესტრუქციული.
მაგრამ, აქ, თავად ლაკანის ფსიქოანალიზის სირთულეს ვაწყდებით. კერძოდ: რომელ განზომილებას მიეკუთვნება objet petit a? წარმოსახვითს თუ რეალურს? ადრეული ლაკანისთვის objet petit a წარმოსახვითი ერთეულია და სწორედ ამ აზრით აღნიშნავს შეუძლებლობას სიმბოლურ განზომილებაში. თუმცა, გვიანდელი ლაკანისთვის objet petit a ერთგვარად სიმბოლურისა და რეალურის ზღვარზეა, რეალურის სიმბოლიზების ნარჩენია. იგი Joussance-ის ექსცესია, რომელიც სიმბოლურ ველში ვერ ინტეგრირდება, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, სიმბოლურში რეპრეზენტირებულ სურვილს ამოძრავებს.
სინამდვილეში, ადა სწორედ objet petit a-ს პერსონიფიკაციაა. ის არის რეალურის ნარჩენი, რომელშიც მარიას (და ინგვარის) მთელი სურვილის ეკონომიაა თავმოყრილი, მაგრამ იგი ნელ-ნელა აცნობიერებს, რომ სიმბოლურ განზომილებაში ვერ ხორციელდება. მხატვრული ფორმა ისეთ საშუალებას იძლევა, რომელსაც წმინდა თეორიული ფორმა ვერ მოგვცემდა: კრავი ადას მაგალითზე საშუალებას გვძლევს objet petit a გავაცოცხლოთ. მაშინ როგორ არის გამოხატული ადას როგორც objet petit a-ს სახე? ადა ერთგვარი შეუძლებლობაა, ის სიმბოლურში ვერ თავსდება, მაგრამ ეს არა იმიტომ, რომ ნახევრად ცხვარია, არამედ იმიტომ, რომ ვერ ლაპარაკობს, მასში ენა ბოლომდე ვერ შედის და ამიტომ მისი იდენტობაც მყიფეა. ფილმში, ადას გარდა რეალურისა და სიმბოლურის ზღვარზე სხვა ფიგურებიც არიან, განსაკუთრებით მდინარე და ძაღლი. ძაღლი ყველაზე უფრო ზღვრული ფიგურაა, ის ადას ჩასახვასაც კი დაესწრო, ერთგვარად ყველაფერი იცის და ყველაფრის მოწმეა. როდესაც ინგვარი, მარია და პეტური წვეულებას მოაწყობენ და ერთობიან, სწორედ ძაღლი გაუძღვება ადას, რომ საიდუმლოდ მის ბიოლოგიურ მამას, მამრ ჰუმანოიდ ცხვარს შეახვედროს, რითაც ადაც შეძრწუნებულია. ძაღლი ერთგვარი შუამავალია სიმბოლურსა და რეალურს შორის და თითქოს დარღვეული წესრიგის აღდგენას ცდილობს. ფაქტობრივად, მამრ ცხვართან, რეალურ მამასთან შეხვედრით ძაღლი ადას როგორც objet petit a-ს, როგორც რეალურის ნარჩენს, თავის ადგილას, რეალურში დაბრუნებისკენ უბიძგებს. იგივე სქემით ვითარდება ადას ურთიერთობა მდინარესთანაც. ადა ხშირად უყურებს და ფიქრობს მდინარეზე. მდინარე ჩნდება ბიოლოგიური დედის მიერ ადას მოტაცების ეპიზოდშიც… ერთ-ერთ სცენაში ადა ისე უყურებს მდინარეს, რომ თითქოს იქ ჩავარდნა და სიკვდილი სურს, მას მუდმივად ამ ზღვრულობის სიმბოლოსკენ მიუწევს გული. ბუნებრივია, ადა ხვდება, რომ ის ჩვეულებრივი სურვილის ობიექტი არაა, მარიას მიმართება მის მიმართ ერთგვარი პერვერსიაა: ადა ბოლომდე ვერ გახდება მარიას სურვილი ობიექტი, რადგან ბოლომდე ვერ ინტეგრირდება სიმბოლურში და მუდამ სურვილის მიზეზად დარჩება და არა მის ნამდვილ სიმბოლურ ობიექტად.
საინტერესოა ფილმში როგორ ვითარდება ადას „სარკის სტადია“: მამასთან შეხვედრის შემდეგ ადა სარკეში ჩაიხედავს და რაღაცის მიხვედრას იწყებს. ვინაიდან იგი ვერ საუბრობს და მასში „დიდი სხვა“ ფაქტობრივად ვერ ფუნქციონირებს, მას აქამდე არც სარკის სტადია აქვს გავლილი სრულად და საკუთარ თავთან წარმოსახვითი იდენტიფიკაციაც გამოტოვებული აქვს. მაგრამ, რეალურთან, ანუ მამრ ცხვართან, რეალურ მამასთან შეხვედრის შემდეგ იგი სარკეში ჩაიხედავს და ერთგვარად მასთან გააიგივებს თავს, საკუთარ თავს ამოიცნობს. ადა ნელ-ნელა ხვდება, რომ იგი არ ეკუთვნის სიმბოლურ განზომილებას, სადაც მის ინტეგრაციას ცდილობენ, რომ მისი ადგილი იქ არაა.
მდინარისა და ძაღლის სახე ჩნდება ინგვარის „დღის სიზმარშიც“, სადაც ინგვარი დაჭაობებულ მდინარეში დაკარგულ ადას ეძებს და ეძახის და ძაღლიც თან ახლავს… ყველაფერი იმაზე უთითებს, რომ რეალურის სრული შემოჭრა გარდაუვალია.
რეალურის მეორე შემოჭრა და „ხსნა“
ამრიგად, „რეალური ყოველთვის თავის ადგილასაა“, იგი რეალიტივირებას არ ექვემდებარება. მარიასა და ინგვარის ფანტაზმი, რომ ადა ბუნების საჩუქარი და გარდაცვლილი შვილის მაკომპენსირებელია, უნდა დაიშალოს. როგორ? — მის მიღმა ანტაგონიზმი უნდა გამოვლინდეს, ხილული უნდა გახდეს, რომ ფანტაზმური ნარატივის ჰარმონია ფიქციაა, რომ ადას შვილად აყვანა პერვერსია და ანომალია იყო, რომ ეს უდანაკარგოდ ვერ დასრულდება.
მაშ ასე, მარია პეტურს წასვლას აიძულებს, რადგან მან მარიასა და ადას სეპარაცია ვერ შეძლო, ვერ გაანამდვილა მამის ფიგურის ცარიელი სტრუქტურული ადგილი, ამიტომ მისი ფუნქცია და ავტორიტეტი გაუგებარი ხდება. ფაქტობრივად, იგი ინგვარისგან ბევრი ვერაფრით განსხვავდება. მარიას პეტური ავტობუსამდე მიჰყავს და სახლში ინგვარი და ადა რჩებიან და სწორედ აქ მოდის მამრი ცხვრის, რეალურის მეორე შემოჭრის დროც.
საინტერესოა, რომ რეალური ყოველთვის მაშინ ჩნდება, როდესაც მარია სახლიდან მიდის და სახლში მხოლოდ ინგვარი და ადა რჩებიან. რეალურის პირველი შემოჭრის დროსაც, როდესაც ადა თავისმა ბიოლოგიურმა დედამ მოიტაცა, სახლში სწორედ ინგვარი და ადა იყვნენ. ინგვარმა არაცნობიერად ხელიც კი შეუწყო ამას… ამ უკვე დამდგარი პერვერსიისთვის სწორედ ინგვარი უნდა დაისაჯოს, რადგან სწორედ მან ვერ იფუნქციონირა როგორც მამამ და როგორც მამაკაცმა, ვერ მოახერხა, რომ მარია და ადა ერთმანეთს დაეშორებინა და ადას როგორც ანომალიის სიმბოლურ წესრიგში შემოყვანა აღეკვეთა. ამით მას მარიას გადარჩენაც შეეძლო. ინგვარი გარკვეულად გრძნობს, რომ მთავარი დანაშაული მისი უმოქმედობაა, რომ მან მარიას დაცვა ვერ შეძლო.
მაშინ, რა პერსპექტივა რჩებათ ინგვარს და მარიას? ისინი უკვე ზღვრულ მდგომარეობაში არიან, ადას შესახებ მათი ფანტაზმი უკვე გაუსაძლისი გახდა, იგი ტოპოლოგიურად უკვე იმდენად დაშორდა საერთო „დიდ სხვას“, სიმბოლურ წესრიგს, რომ ამის იქით აღარაფერია: სიმბოლურის უფრო მეტი გამრუდება აღარ არსებობს, თუ თამაში არ შეწყდება, იგი ვეღარ გაუძლებს და გაიხლიჩება. გახლეჩა კი ფსიქოტურ უფსკრულში ჩავარდნას უდრის, ინგვარი და მარია შეშლის ზღვარზე არიან. ადას სიმბოლურში ინტეგრაცია შეუძლებელია, ეს მხოლოდ სამივე რეგისტრის, წარმოსახვითის, სიმბოლურისა და რეალურის შეერთებისა და ერთ ამორფულ, ფსიქოტურ მასად ტრანსფორმაციაში იქნება შესაძლებელი… მარიას კი სწორედ ეს აქვს გადაწყვეტილი, დედობრივი ინსტინქტი, რომელსაც „მამის სახელი“ წინ აღარ ეღობება, სხვა არჩევანს არც უტოვებს მას. ეს ყველაფერი კი ინგვარის ბრალია. საინტერესოა, რომ ამ ეტაპზე, მაყურებელს უცნაური შფოთი აქვს: თითქოს ყველაფერი უკვე მოხდა, სიუჟეტი ამოიწურა. მაშინ რა, სიმბოლურში გაჩენილი ეს ღიობი ასე უნდა დარჩეს? ნუთუ „ნორმალური“ სიმბოლური წესრიგი აღარ აღდგება?
საინტერესოა, რომ სწორედ ინგვარს მიჰყავს ადა იქ, სადაც მისი ნამდვილი მამა უნდა მოვიდეს, გზაში კი მდინარეზე საუბრობენ: ინგვარი ადას მდინარეს როგორც ორიენტირს ისე წარმოუჩენს, ეტყვის, რომ მდინარის ხმის მეშვეობით ყოველთვის შეუძლია სახლს მიაგნოს… არადა, სწორედ მდინარეა სიმბოლურიდან რეალურში გადასასვლელი შუამავალი, სწორედ მდინარის გავლით უნდა გაირიცხოს ადა სიმბოლური წესრიგიდან.
მამრი ცხვარი ჯერ ძაღლს კლავს. ეს იმის ნიშნია, რომ შუამავალი საჭირო აღარაა, რეალური თავადვე აპირებს სიმბოლურში ინტერვენციას და ძაღლის მსგავსი შუამავალი აღარ სჭირდება, მისი ცოცხლად დატოვება სიმბოლურთან პერსვერსიული კავშირის შენარჩუნება იქნებოდა, არადა რეალურს, ე. ი. მამრ ცხვარს საკუთარი ნაწილის, ადას წაყვანა და სიმბოლურთან კავშირის სრული გაწყვეტა „სურს“.
და, ბოლოს და ბოლოს, ინგვარის ჯერიც მოდის. ადასთან ერთად მიმავალ ინგვარს მამრი ცხვარი უცებ ზუსტად ისე ესვრის სანადირო თოფიდან, როგორც მანამდე მარიამ ესროლა ადას ბიოლოგიურ დედას. სასიკვდილოდ დაჭრილი ინგვარი მიწაზე ეცემა, მამრი ცხვარი კი ადას ხელს ჩაკიდებს და მთებისკენ, ერთგვარად მოუსავლეთში მიჰყავს. როგორ უნდა გავიგოთ ეს ეპიზოდი? განა ის დრამა არაა?
პარადოქსი ისაა, რომ სინამდვილეში ამ ეპიზოდს სიმშვიდე შემოაქვს. პეტურის წასვლის შემდეგ, მაყურებელში შფოთი მატულობს, თითქოს ადას საკითხი უკვე გადაწყდა, თითქოს ამ ანომალიის შემაჩერებელი აღარ ჩანს, თითქოს ადას ასეთ ძალადობრივ ინტეგრაციას თავად მაყურებელიც კი ერთგვარი ფსიქოტური უფსკრულისკენ მიჰყავს… მაგრამ, არა: მხსნელი, მამრი ცხვარი გამოჩნდება და ყველაფერს თავის ადგილს მიუჩენს, ადას წაიყვანს და სამუდამოდ დატოვებს სიმბოლურის ველს… მაგრამ, ბუნებაში უდანაკარგოდ არაფერი ხდება, თუკი ინგვარს სიმბოლური წესრიგის აღდგენა თავად რეალურის ინტერვენციით სურს, მაშინ მან რაღაც უნდა გაიღოს ამისთვის: რეალურის ინტერვენცია ყოველთვის ტრავმულია, იგი უკვალოდ არასოდეს ჩაივლის. ამრიგად, ინგვარი, არ შეუძლია რა, რომ თავად აღადგინოს სიმბლური წესრიგი, მზადაა თავად რეალურს აღადგენინოს იგი, მსხვერპლად კი თავად შეეწიროს ამას. ამრიგად, ანგარიში გასწორებულია, ადას დედის მკვლელობა, ინგვარმა თავისი სიცოცხლით გადაიხადა და ამით სიმბოლური ბალანსი აღდგა, რეალურმა ისევ საიმედოდ დატოვა სიმბოლური. ამრიგად, მარია ფსიქოტურ უფსკრულს გადაურჩება, ადას სახე კი საიმედოდ დაუბრუნდება გამოუთქმელ განზომილებას.
შესაბამისად, ფანტაზმი დაიშალა, ადა გარდაცვლილი შვილის მაკომპენსიერებელი და ბუნების საჩუქარი არ ყოფილა, თურმე მისი სიმბოლურში შემოყვანა „ცოდვა“ იყო, თურმე ეს ბუნებასთან, მითოსურ ველთან, რეალურთან კონფრონტაციას, ანტაგონიზმს იწვევდა. ამრიგად, სიმბოლურში ადას ადგილი აღარც არის, მისი გაქრობა ტრაგედია არაა, არც დანაკარგია, იგი სრულიად, უკვალოდ ქრება. გარკვეული გაგებით, ასეთ დასასრულს ფილმი ოპტიმისტურ განზომილებაში გადაჰყავს, იმედს გვიტოვებს, რომ ყველაფრის აღრევა შეუძლებელია, რომ ყველაზე დიდი ანომალიიდანაც კი, სიმბოლურს საკუთარი თავის რეგენერირება შეუძლია.
რა არის მითოსი?
მითოსური ნარატივი რეალურისა და სიმბოლურის ზღვარზეა, იგი მათ შორის მიჯნას წარმოადგენს და ამით, გარკვეული გაგებით, ორივეს უკავშირდება. მითს სიმბოლური წესრიგის ფორმირებისთვის იყენებენ. სხვა სიტყვებით, მითი იმისთვისაა, რომ მითში/მითოსში რეგრესია ავიცილოთ თავიდან. როგორ?
მოდით, კრავი-ს ფაბულას, ჩრდილოურ მითოსს გვერდი ავუაროთ და მაგალითის სახით, ჩვენთვის უფრო ნაცნობ, ქართულ მითოსს მივმართოთ. რა არის ქართული „ღვთიშვილების“, კოპალასა თუ იახსარის გამოჩენის მნიშვნელობა? მათ დევების სახის მქონე ერთგვარი უსაზრისო ანტაგონიზმი, ქაოსი უნდა განდევნონ და სიმბოლური წესრიგი დააფუძნონ. სწორედ აქ ჩნდება კონკრეტული მითოლოგიური სიუჟეტის საჭიროებაც: რომ არა ასეთი ფანტაზმი, მაშინ სახეზე მყოფი სიმბოლური წესრიგის საჭიროებაც, „ლეგიტიმაციაც“ ეჭვქვეშ დადგებოდა და თემი პერმანენტულ ქაოსში რეგრესიის საშიშორების წინაშე დადგებოდა. მითი, რომელშიც კოპალა, იახსარი თუ წმ. გიორგი დევებს დაამარცხებს და თემს მიწა-წყალს მოუპოვებს („საყმოს“ დააარსებს), რეალურიდან სიმბოლურის წარმოქმნის მომენტია — მანამდე მხოლოდ დევების სახით რეპრეზენტირებული რეალური, ე. ი., ქაოტური ანტაგონიზმების ველი იყო. თუმცა, მიუხედავად ამისა, რეალური ისევ პერმანენტულ საშიშროებად ჩნდება, დევები გაიქცნენ, მაგრამ არ გამქრალან, მათ ტყეებსა და მღვიმეებში გადაინაცვლეს. შესაბამისად, ერთი სული აქვთ, რომ „ღვთიშვილის“ მიერ დაფუძნებულ სიმბოლურ წესრიგში ღიობი გაჩნდეს და ისევ შემოიჭრებიან, საყმოს ჩამოშლიან და მითის მეშვეობით მარადიულ წარსულში განდევნილ ქაოსს დააბრუნებენ.
რაც უნდა გასაკვირი იყოს, მითები თეორიულ სფეროშიც დაახლოებით იგივე ადგილას დგას და იმავე მიზანს ემსახურება. ამის საუკეთესო მაგალითი ფროიდის „პრიმორდიალური მამის“ მითია ტოტემი და ტაბუ-დან. სწორედ „პრიმორდიალური მამის“ მკვლელობამ უნდა დააფუძნოს ის სიმბოლური რეალობა, სადაც ინცესტი და მკვლელობა იკრძალება და ადამიანი თანამედროვე სახით, ნამდვილ ადამიანად ყალიბდება. მითი კულტურამდელი რეალურიდან, სიმბოლურ წესრიგს, კულტურას აფუძნებს და ამით ფროიდის ფსიქოანალიზის ზღვრულ მომენტს წარმოადგენს. იქ შესვლა, რაც „მამის მკვლელობამდე“ იყო — ანუ მითამდელ რეალურთან მიბრუნება, მის მიერ დაფუძნებული სიმბოლური წესრიგის დაშლა და ქაოტური ანტაგონიზმების ველში დაბრუნება იქნებოდა.
ამ კონტექსტში, როგორ უნდა გავიგოთ სიმბოლურ წესრიგში ადას შემოყვანის მცდელობა? ის ხომ მითოლოგიური არსებაა? სინამდვილეში, ადა დამანგრეველი იმიტომაა, რომ იგი სრულიად უცნობი არსება არაა, იგი როგორც სიმბოლური წესრიგის მითოსური საფუძვლის რეპრეზენტანტი, გარკვეული გაგებით, მეტაფსიქოლოგიურ ველს განასახიერებს და ამრიგად, ნაცნობია.
და, სწორედ ამიტომ, მისი შემოყვანით მითოსის/მითის მიერ მარადიულ წარსულში განდევნილი ველი, ამ მარადიული წარსულიდან პირდაპირ აწმყოში იჭრება და მის კონსისტენტურობას არღვევს. სხვა სიტყვებით, ადას რომ სიმბოლურ წესრიგში ადგილი ჰქონოდა, მაშინ თავად სიმბოლური წესრიგი უნდა გადაწერილიყო, რათა მის საფუძვლად მყოფი მითოსური შრე ისევ აქტუალური შრე გამხდარიყო და არა უბრალოდ არსებული წესრიგის მეტაფსიქოლოგიური საფუძველი. ეს კი, საერთო ინტერსუბიექტური გამოცდილების, კულტურის საზღვრებს სცდება, ამიტომაა ადა როგორც ასეთი შეუძლებელი. სინამდვილეში, მითოსური შრის როგორც მეტაფსიქოლოგიური ველის აქტუალურ რეალობად გადაქცევის მცდელობას სიმბოლურ წესრიგში იმხელა გადახრა შემოაქვს, რომ საბოლოოდ, ამ ორი ველის სინთეზს კი არა, სიმბოლური წესრიგის სრულ ჩამოშლას და ფსიქოტურ უფსკრულს იწვევს. ამ კონტექსტში, საინტერესოა ფილმის სცენარის იქით გადახრა, რომ ფილმის დასასრულს სიმბოლურ წესრიგში გაჩენილ ამ ღიობს თავად რეალური, ე. ი., მითოსური შრის რეპრეზენტანტი, მამრი ცხვარი დახურავს. კლასიკურ წარმოდგენაში, ადას მიერ შემოტანილი ღიობი რეალურის მიერ სიმბოლურის ჩამოშლის საშუალება უნდა ყოფილიყო, თითქოს ამით სიმბოლური წესრგის რეპრეზენტანტმა მარიამ, რეალურს სიმბოლურის წინააღმდეგ იარაღი შესძინა, როცა ადა შვილად აიყვანა. მაგრამ, არა: ფილმში, რეალურმა, მითოსმა, ბუნებამ (ამ შემთხვევაში ეს სამი შეგვიძლია ერთი არსის სხვადასხვა აღმნიშვნელად ჩავთვალოთ), თავად შეიძინა გონი და თავადვე თქვა უარი მისი ანტაგონისტის, სიმბოლური ველის ჩამოშლასა და მასთან გაუკუღმართებულ შეერთებაზე. ნაკლული თავად სიმბოლურია, ამიტომაც ილტვის იგი რეალურისკენ… ხოლო რეალურს არაფერი აკლია, მასში ნაპრალი და ნეგაცია არ არის, ამიტომაც მას სიმბოლური არ სჭირდება. ერთადერთი რაც მას სურს, აქტუალობის მიტოვება და საიმედოდ გაუჩინარებაა.
